Istotą uzębienia jest zespół zębów, umożliwiający współdziałanie z zespołem zębów tworzących drugie uzębienie.

Najprostszym przypadkiem postaci konstrukcyjnej jest postać zębów prostych, to znaczy leżących wzdłuż tworzących walca. W literaturze powierzchnie zębów bezpośrednio ze sobą współdziałające nazywane są na ogół bokami zębów. Zewnętrzną postać konstrukcyjną zęba w miejscu określanym jako bok opisuje się powierzchniami geometrycznymi. Podstawowym elementem tego opisu jest zarys uzębienia. Zębami prostymi są takie, których postać geometryczną opisujemy za pomocą dowolnego zarysu i tworzących równoległych do osi obrotu wieńca.

 

Ze względu na możliwość dwustronnego obciążenia zarys uzębienia (zęba) jest symetryczny, dzięki czemu oba boki zęba mają taką samą postać geometryczną.

Następnymi elementami opisu, które najczęściej stają się składnikami ilościowymi opisu geometrycznych cech konstrukcyjnych, są grubość i długość zęba. Długość zęba najczęściej jest taka sama jak szerokość wieńca.

Jednym z najogólniejszych sposobów wyznaczania odległości między zębami jest podawanie podziałki t, którą jest długość odcinka łuku mierzonego na walcu podziałowym tak, jak to pokazano na rysunku. Wiąże się z tym prosta zależność między wielkościami:
t — podziałka,
z — liczba zębów,
d0 — średnica podziałowa = średnica walca podziałowego

zt = d0

Liczba zębów — poza przypadkami segmentów zębatych stosowanych w niektórych mechanizmach — jest liczbą całkowitą.

Najbardziej charakterystycznym elementem opisu uzębienia i jednocześnie geometryczną cechą kół zębatych jest moduł m. Jest to stosunek mierzonej w milimetrach średnicy koła podziałowego do liczby zębów.